Binnen de ring heeft kraken geen zin

Het probleem

De Amsterdamse kraakscene is na het woonprotest in Amsterdam weer opgekrabbeld, nadat kraken naar de achtergrond was verdwenen sinds het kraakverbod. Maar toch lijkt de Amsterdamse kraakbeweging op dit moment geen echte voet aan de grond te krijgen in de stad. Panden zijn vaak maar kort in gebruik, en krijgen het niet voor elkaar om structurele veranderingen te bewerkstelligen. Panden buiten Amsterdam zijn vaak veel langer in gebruik. Wat veroorzaakt dit verschil?

De volgende onderwerpen hebben naar mijn mening te maken met dit verschil:

Stilstand in de Amsterdamse scene

Op dit moment wordt er niks opgebouwd in de Amsterdamse kraakscene. Kraakpanden worden vaak kort na het in gebruik nemen weer ontruimd, wat vaak gepaard gaat met arrestaties en boetes. Ook is er geen vernieuwing in tactieken en acties, waardoor telkens dezelfde situaties en problemen ontstaan. Het is tijd om kraken in Amsterdam radicaal anders aan te pakken, want de kraakbeweging daar is de afgelopen tijd geen steek verder geraakt.

Na beide ontruimingen van het pand aan de Waldeck Pyrmontlaan werden er voku's georganiseerd om boetes en advocaatkosten te betalen.

Weinig bereiken is op zichzelf niet erg. Het is okay, verstandig zelfs, om de beweging rustig op te bouwen, de tijd te nemen en op de lange termijn te letten. Dat is echter niet wat er aan de hand is. Er gebeurt juist heel erg veel in Amsterdam. Er wordt veel gekraakt, er zijn bijna elk weekend demonstraties. Met dit tempo zou je denken dat de halve stad zo zoetjes aan gekraakt zou moeten zijn. Maar dat is helaas niet het geval. De mensen die demonstraties organiseren geloven zelf niet dat ze iets gaan veranderen, en panden worden net zo snel ontruimd als dat ze gekraakt worden.

Herhaling van zetten Op 15 januari en 5 maart is er een pand aan de Waldeck Pyrmontlaan in Amsterdam ontruimd en tot twee keer toe binnen een paar dagen weer ontruimd. Hetzelfde geldt voor een pand aan de Plantage Middellaan, dat op 13 oktober gekraakt werd en drie dagen later al weer ontruimd was. Ook een gekraakt pand aan de Douwe Dekkerstraat was slechts een paar weken bewoond. De ontruimingen van deze panden gingen gepaard met politierepressie en hadden trauma’s, arrestaties, hoge geldboetes en dakloosheid tot gevolg, terwijl deze offers weinig baat opleverden.

De onthulling van de kraak aan de Plantage Middellaan, en binnen drie dagen de oproep voor een demonstratie tegen de ontruiming, die de volgende dag gebeurd is.

Dat de gevolgen van het ontruimen van deze panden, en de tijd dat deze panden in gebruik waren ongeveer hetzelfde was, komt omdat de acties vrijwel hetzelfde waren. Het zijn vaak grote, prominente panden die centraal in Amsterdam liggen. Dit is ook te zien op het kaartje hieronder. Vaak zijn deze panden ook nog eens vies en gestript, zoals aan de Waldeck Pyrmontlaan, of brandgevaarlijk en onveilig, zoals Hotel Mokum, Het Monument of het pand aan de Plantage Middellaan. Daarbovenop zijn deze panden door hun centrale ligging, hoewel ze in slechte staat zijn, vaak veel geld waard. Hierdoor hebben de krakers te maken met rijke eigenaren, die veel belang hebben bij het kraakvrij houden van hun pand. Deze eigenaren hebben vaak ook nog eens eerdere ervaringen met krakers, of vooroordelen over ons, waardoor zij sneller de politie zullen inschakelen of rechtszaken zullen aanspannen. Doordat er al zoveel gekraakt is in Amsterdam hoeven advocaten vervolgens slechts een enkel oud dossier uit de kast te trekken en wat details te veranderen om een ontruiming te bewerkstelligen.

Hierdoor worden Amsterdamse panden snel ontruimd, waardoor de krakers in een vicieuze cirkel belanden van een pand kraken, een rechtszaak voeren, ontruimd worden en opnieuw een pand kraken. Hierdoor is de Amsterdamse beweging vooral bezig met het oplossen van problemen binnen de beweging, en is er geen tijd en ruimte om structurele verandering te bereiken in de stad of op een radicale manier tegen het systeem te vechten. Vaak gaan de ontruimingen ook nog eens gepaard met arrestaties. Voor arrestanten wordt dan vaak een lawaaidemonstratie georganiseerd, waarbij soms ook arrestaties vallen, voor wie dan weer een lawaaidemonstratie georganiseerd wordt, zoals gebeurde bij ADEV in 2022. Hier ontstaat dan een tweede vicieuze cirkel, die ook energie uit de beweging slurpt, en waarmee ook niks wordt bereikt.

Een overzicht van de locatie van kraakpanden in Amsterdam die in 2021-2022 gekraakt en vaak ook ontruimd zijn. Al deze panden bevinden zich in dure wijken, zoals het centrum en zuid, terwijl hele andere gebieden, zoals Noord en de Bijlmer over het hoofd worden gezien.

Validering van de politie

Veel mensen ervaren deze vicieuze cirkels alleen niet als een probleem omdat ze de legitimiteit en validiteit van hun acties meten aan de hand van de reactie van de politie. Het meest extreme voorbeeld hiervan is AFGA, die op dezelfde dag als Hotel Mokum een demonstratie organiseerde. De politie kwam vervolgens alleen naar de Mokum-demonstratie en daardoor voelde AFGA zich beledigd, terwijl ze juist niet met politierepressie waren geconfronteerd. Verder zijn er mensen die opscheppen over hoe vaak ze gearresteerd zijn om te laten zien hoe radicaal ze zijn.

Kraken als statement

Daarbij komt dat veel mensen die kraken in Amsterdam dat niet doen omdat ze zelf woningnood ervaren. Ze hebben een “gewoon” huis waar ze op terug kunnen vallen mocht een kraakactie niet lukken. Dat moet ook wel, omdat het fysiek en mentaal niet vol te houden is om telkens na drie dagen wonen weer uitgezet te worden en veroordeeld te zijn tot de straat of de opvang. Dit maakt dat de Amsterdamse kraakstrategie minder gericht is op het afdwingen van duurzame huisvesting, maar meer om een statement te maken en aandacht te vragen voor de wooncrisis. Je kan je afvragen of, als je de middelen hebt om te kraken, je die niet beter kan gebruiken om de wooncrisis te verzachten door directe actie, in plaats enkel aandacht te vragen van de gevestigde politiek.

In gebieden buiten de Amsterdamse ring wordt er veel minder gekraakt als statement en veel vaker om te wonen. Helaas wordt dit moeilijker gemaakt door de Amsterdamse kraakbeweging. Dit komt omdat Amsterdamse kraakpanden veel media-aandacht krijgen, omdat Amsterdam als hoofdstad veel meer in de belangstelling staat. Daarnaast is er een associatie van kraken met Amsterdam die veel (oudere) mensen hebben. Verder geldt dat radicalere acties gericht op confrontatie meer media-aandacht naar een onderwerp toe trekken. En kraakacties in Amsterdam zijn radicaler. Vergelijk bijvoorbeeld de onthulling van Hotel Mokum met de onthulling van de K.R.A.B. in Veere. Bij K.R.A.B was er geen sprake van banners, fakkels of bivakmutsen. Dat was ook niet nodig, want er was geen politiereactie, behalve twee verwarde wijkagenten die niet zo goed wisten wat ze met krakers aanmoesten. Dit heeft als gevolg dat de kraakactie niet eens het plaatselijke krantje gehaald heeft, laat staan dat het nationaal nieuws is geworden. Deze actie heeft dus weinig aandacht gevestigd op de wooncrisis, die ook in Zeeland aan de orde is, maar de bewoners hebben nu wel een woning bemachtigd. Voor woongerichte kraakacties is politierepressie, of eigenlijk elke vorm van politiebemoeienis iets wat kostte wat het kost voorkomend moet worden. Dit is in Amsterdam vaak wel anders.

Hoewel radicalere acties tot meer media-aandacht leiden, zorgen ze er ook voor dat het aantal sympathisanten van een beweging kleiner wordt [1]. Voor buitenstanders, die hun beeld van krakers vooral baseren op Amsterdamse mediabeelden, lijkt het alsof krakers enkel uit zijn op confrontatie. Dit is nadelig voor de kraakbeweging in Amsterdam, maar vooral ook daarbuiten. In de regio’s buiten Amsterdam wordt er niet geprofiteerd van de media-aandacht die Amsterdamse panden krijgen, maar worden wel de nadelen van het gebrek aan steun gevoeld. Ook proberen mensen in Amsterdam vaak om sneller evenementen, zoals feesten, baravonden, algemene vergaderingen of filmavonden te organiseren dan daarbuiten, waar de aandacht, zeker bij een versgekraakt pand, meer ligt op het bewoonbaar maken. Dit is ook niet gek, omdat panden in Amsterdam vaak snel ontruimd worden. Een voorbeeld hiervan is het pand aan de Plantage Middellaan, waar prioriteit werd gegeven aan het organiseren van een filmavond terwijl er een gat in het dak zat dat zo groot was dat je door drie verdiepingen heen de lucht kon zien [2].

[1] https://www.gsb.stanford.edu/insights/activists-dilemma

[2]https://www.ad.nl/amsterdam/krakers-pand-plantage-middenlaan-moeten-vertrekken~aeb7dfe1/?

Instagram post over de filmavond aan de Plantage Middellaan. Uiteindelijk is de filmavond niet door gegaan omdat ze op de geplande datum het pand al weer kwijt waren.

Buiten Amsterdam gaat dit vaak anders. Krankenhause in Den Bosch, Neverland in Zeist and Vrij Parkeren in Leiden nemen de tijd om hun panden op te knappen voordat ze regelmatig evenementen gaan organiseren. Hoewel het doel van deze panden totaal anders is dan dat in Amsterdam, namelijk wonen tegenover aandacht vragen, hebben deze panden dus ook te maken met stereotypering op basis van de media-aandacht voor Amsterdamse panden.

Door het blijven kraken van (brand)onveilige, gevaarlijke, vieze en extreem lekke panden, en het vervolgens organiseren van (luidruchtige) evenementen geeft een grote belasting op de buren van kraakpanden, dat terwijl steun van de buren vaak cruciaal is bij het behouden van een kraakpand. Bovendien draagt het bij aan de beeldvorming dat krakers onverstandige, vieze, asociale mensen zijn. Hoewel de keuzes die tot deze beeldvorming leiden voornamelijk in Amsterdam gemaakt worden, heeft deze stereotypering ook gevolgen voor krakers in andere regio’s, die deze keuzes niet maken.

Dit is heel vervelend, want weinig mensen hebben problemen met rustige nieuwe buren die het leegstaande pand in de straat aan het opknappen zijn. Een enkeling zal ideologische bezwaren tegen kraken hebben, maar zelfs de meeste liberalen beseffen zich dat we te maken hebben met een wooncrisis. Als krakers het imago hadden van mensen die gewoon willen wonen en iets moois willen opbouwen voor zichzelf en hun omgeving, en prima bereid zijn om daar de handen voor uit de mouwen te steken, dan werd het daadwerkelijk mogelijk om de terugdraaiing van het kraakverbod bespreekbaar te maken. Met de huidige situatie in Amsterdam is dat, door de grote hoeveelheid overlast en gevaarlijke situaties die krakers daar voor zichzelf en hun omgeving veroorzaken, onmogelijk. Het heeft geen zin om de terugdraaiing van het kraakverbod te eisen als we niet zelf kunnen bedenken wanneer het wel en niet verstandig is om iets te kraken.

Ook houd de Amsterdamse kraakbeweging weinig rekening met de beeldvorming omtrent de politie-inzet. Het is niet de politie-inzet op zich die weerstand oproept bij de rest van de bevolking. Wat weerstand oproept bij de bevolking is als een langer bewoond kraakpand, waar een goede relatie wordt onderhouden met de buurt, met de harde hand wordt ontruimd. Dat is het moment waarop weerstand en confrontatie daadwerkelijk het gewenste effect sorteren, en waardoor daadwerkelijk een breed gedragen statement wordt gemaakt. Het beschreven effect bereik je niet door met veel rumoer een pand te kraken en vervolgens onmiddellijk het gevecht met de politie aan te gaan. Dit effect bereik je door steeds meer duurzame woonruimtes te kraken, tot de eigenaren de gemeente dwingen tot repressie. Dan laat je, ook voor de buren, zien dat het huidige systeem niet rechtvaardig, maar totaal kapot is.

Maar in Amsterdam lijkt kraken een doel opzich te zijn geworden, waar elke kraak “goed” is, ongeacht of dat deze effectief is. Kraken is dus niet langer een middel om je doelen te bereiken, of dit nu wonen of een statement maken is. Hierdoor is het ook onmogelijk om van tactiek te veranderen, want kraken is het doel geworden. Deze vastgeroeste mentaliteit wordt in stand gehouden door twee dynamieken; ondoordacht anti-autoritair gedrag en het gedachteloos volgen van conventies.

De oorzaak

Ondoordacht anti-autoritair gedrag. Ondoordacht anti-autoritair gedrag is het overtreden van wetten en regels als een doel opzich beschouwen. Het is alsof je eten steelt van de supermarkt maar het vervolgens weggooit omdat je het helemaal niet lust, of een pandje kraken waar geen woongroep voor is en het vervolgens direct na de onthulling bijna weer leeg achterlaten, zoals gebeurde aan de Waldeck Pyrmontlaan. Het is wetten overtreden puur voor de kick van het ermee wegkomen, voor het gevoel dat je het systeem in de maling hebt genomen. Het is onmogelijk om op dit gedrag en deze denkwijze structurele veranderingen te bereiken, omdat er geen enkel lange-termijn idee achter zit. Het blijven kleine overwinningen voor het individu, die niet op de macht van een groep, maar op persoonlijke obscuriteit gebaseerd zijn. Daarbovenop streven krakers vaak, vanuit anarchistische ideeën, naar een samenleving waarin er geen regels of wetten zijn die met geweld gehandhaaft worden. Dan wordt het dus onmogelijk om te bedenken wat je wilt doen aan de hand van wat niet mag, er zal namelijk geen systeem meer zijn om je tegen te verzetten. Het wordt dan, en is nu dus ook al, belangrijk om na te denken over welke wetten en regels nuttig zijn en welke nutteloos zijn of gebruikt worden om mensen te onderdrukken. Het is belangrijk om te beginnen bij wat je wilt bereiken en welke wetten en regels daarbij in de weg staan, maar ook welke wetten en regels je juist kan gebruiken om je doel te bereiken, en niet bij welke wetten je graag wilt overtreden. Op basis van je eigen inschatting en mening kan je dan bepalen welke wetten en regels je wel en niet wilt overtreden. Door je puur te laten leiden door wat niet mag, en elke overtreding van regels als radicale actie te zien, laat je je net zo leiden door de wet als mensen die de wet juist wel volgen.

Gedachteloos conventies volgen

Bij het ondoordacht anti-autoritair gedrag hoort ook het gedachteloos volgen van conventies. Binnen de Amsterdamse kraakbeweging zijn er ongeschreven afspraken over wat wel en geen normatief en sociaal geaccepteerd gedrag is. Dit is bijvoorbeeld een lawaaidemonstratie organiseren als er mensen gearresteerd zijn omdat dat altijd gebeurd. Of je tegen een uitzetting verzetten, zelfs als je het pand eigenlijk niet wilt houden. Of demonstraties organiseren waarvan je al weet dat die niks gaat veranderen. Maar omdat er al is besloten wat wel en niet wenselijk is om te doen, of omdat mensen bewust of onbewust de mensen volgen die bewust of onbewust de leiding hebben genomen, hoeven mensen niet meer elke na te denken over wat ze aan het doen zijn. Het gevolg hiervan is helaas dat er weinig ruimte is voor nieuwe initiatieven of tactieken. Dit terwijl nieuwe tactieken nu in Amsterdam keihard nodig zijn. Doordat Amsterdam een rijke kraakhistorie heeft weet de gemeente immers hoe het is om een oncontroleerbaar kraak “probleem” in de stad te hebben en zal alles op alles zetten om te voorkomen dat het nog een keer gebeurd. De gemeente Amsterdam heeft er baat bij dat de kraakbeweging en andere radicale bewegingen in de kiem gesmoord worden. Daarbij zijn de gemeente en de politie nog op de hoogte van de tactieken en methoden uit de jaren 80, dus heeft het geen zin om die opnieuw te proberen. De politie weet precies wat er gebeurd en wat ze daar tegen kunnen doen.

De oplossing

Het is dus belangrijk dat we nieuwe tactieken en methoden bedenken. Een een belangrijk nieuw gereedschap in onze gereedschapskist is social media. Daardoor, en sowieso door de verbeterde communicatie tussen mensen is het belangrijker dan ooit om goed na te denken over optics en propaganda, en daar veel tijd aan te besteden. Om kraken in Amsterdam weer effectief te maken moet er veel veranderen aan de beeldvorming en stereotypering rondom kraken. Als krakers het imago hebben van mensen die gewoon op geen andere manier een woning kunnen vinden, maar wel bereid zijn om de handen uit de mouwen te steken om wat ze willen voor elkaar te krijgen, zal het terugdraaien van het kraakverbod een stuk bespreekbaarder worden.

Dit beeld van kraken wordt al getoond door veel panden buiten Amsterdam, maar in Amsterdam is dat door de hoge uitzettingsdruk en politierepressie helaas vaak niet mogelijk. Vanuit Amsterdam zal de negatieve beeldvorming rondom kraken dus niet veranderd kunnen worden. Wel blijft dat de mainstream media, die toch zeer bepalend is in de beeldvorming onder niet-radicale mensen, de Amsterdamse kraakbeweging rapporteren en daarmee deze negatieve beeldvorming in stand houden zolang er gekraakt wordt in Amsterdam. Je kan namelijk niet voorkomen dat het Parool verslag doet van een ontruiming in Amsterdam, met alle stereotypering van dien. Er is maar één oplossing; stop met kraken binnen de ring.

Het is tijd voor de middelgrote steden om de spotlight te pakken en te laten zien hoe het ook kan. Het is tijd om te laten zien hoe kraken NU kan, meer dan 10 jaar na het kraakverbod. Het is tijd om te laten zien dat krakers verstandiger omgaan met hun panden dan de wettelijke eigenaren. Om te laten zien dat het belachelijk is dat gewoon willen wonen illegaal is. Om te laten zien wat mensen kunnen als je ze een kans geeft. Om te laten zien dat krakers kunnen wat de staat en kapitalisten niet kunnen. Totdat niemand meer begrijpt waarom kraken illegaal is.

En misschien, heel misschien, kan dan Amsterdam het weer eens proberen.

WAT NIET MAG, DAT KAN NOG STEEDS.

MAAR DAN WEL OP EEN ANDERE MANIER.

Distributed by:

Onbeschoft Distro

www.onbeschoftdistro.org voor de online publicatie en de mogelijkheid op reageren

Ⓐ Anti-copyright Ⓐ